نامه‌هایی از آنکارا - 1 ، Ankara'dan Mektuplar (1)

از اول سال نو میلادی به آنکارا آمدیم برای ماندن. خودم از این تصمیمم هنوز شگفت‌زده‌ام. من که آن‌همه، همه مهاجران را نقد می‌کردم که «اینجا وطن شماست و ساختنش وظیفه شما، چرا فرار می‌کنید؟»، اکنون شده‌ام یکی از آنها. جزئیاتش بماند برای بعد، ولی مهم‌ترین دلیلش این بود که کار کردن در ایران عملا برایم غیرممکن شده بود.

2020 yılının son gününde Ankara’ya geldik, kalmak amacı ile. Hala bu kararıma şaşırıyorum. Tüm göçenleri “burası sizin vatanınız ve onu inşa etmek sizin göreviniz, neden kaçıyorsunuz?” diye eleştiren ben, şimdi kendim onlardan biriyim. Detayları kalsın sonraya, ama en önemli sebebi pratik olarak İran’da artık çalışamabilmememdi.

تصمیم گرفته‌‌ام درباره این تجربه تازه از زندگی، در وبلاگم بنویسم، در اصل به دو دلیل. اول اینکه نوشتن یادم نرود،‌ دوم برای حفظ ارتباط با دوستانم در ایران و خارج. حالا دوستان نادیده‌ای هم ممکن است آنها را بخوانند، استفاده کنند، خوششان بیاید یا بدشان.

Hayatın bu yeni deneyimini internet bloğunda yazmak istiyorum, aslında iki nedenle. Birincisi, yazmayı unutmamak, ikincisi İran ve yurtdışındaki arkadaşlarımla ilişkilerimi korumak için. Şimdi başkaları da onları okuyup, beğenip ve beğenmeyebilir.

با این که زبان اینجا را تقریبا در حد خودشان بلدم، غربت را از همان روزهای نخست حس کردم. خیلی زود احساس کردم نسبت به ایرانی‌ها از هر نوع (فارس، عرب، ارمنی، شمالی و دیگران) نزدیکی بیشتری حس می‌کنم تا مردم ترکیه که هم‌زبان و شاید هم‌نژادشان هستم. این را از یک هموطن ارمنی هم شنیدم. به قصد مهاجرت به ارمنستان رفته و همان را تجربه کرده که من اینجا کردم. مدتی، حال و روز بدی داشتم. احساس می‌کردم همه دوستان و گذشته‌ام را در ایران از دست داده‌ام. حتی به برگشتن فکر می‌کردم. دلم برای همه چیز ایران، که فکر می‌کنم آنجا بزرگ شده‌ام و به همانجا تعلق دارم، تنگ شده بود. یاد تجارب مشابه دیگران افتادم که قبلا شنیده بودم. همسایه قدیمی‌مان در تبریز، آقا طاهر، یک بار در سفر مسافرتی به ترکیه، برادر همسرش را دیده بود که سالها بود به دلایل سیاسی در آلمان پناهنده شده بود و امکان برگشتن هم نداشت. برادر همسرش به او گفته بود «کاش برایم یک مشت از خاک ایران می‌آوردی». آقا طاهر هم خندیده و گفته بود «چرت و پرت نگو...همه جا خاک یکی است».

Türkçe’yi iyi bildiğime rağmen, ilk günlerden gariplik hissettim. Çok erken Türklere göre (aynı dili konuştuğum ve belki aynı soydan olduğuma rağmen), her türlü İranlıya (Fars, Arap, Ermeni, Hazar Denizli vs.), kendimi daha yakın hissettim. Aynı hikâyeyi, Ermeni bir İranlı vatandaştan da duymuştum. Göçmek amacı ile Ermenistan’a gitmiş ve benim hemen bahsettiğim yaşadıklarımı yaşamış. Bir dönem kendimi çok kötü hissettim. İran’daki tüm arkadaşlarım ve geçmişimi kaybettiğimi sanıyordum. Dönmeği bile düşünüyordum. Orada büyüdüğüm ve ora ait olduğumu sandığım, İran’ın her şeyini özledim. Başkalarının benzeri tecrübelerini hatırladım. Eski komşumuz, Tahir Bey, bir kere İstanbul’a gittiğinde, yıllar önce siyasi nedenlerle Almanya’ya kaçan eşinin kardeşi ile görüşmüştü. Adam ona “İran’dan bir avuç toprak getirseydin bana” demişti. Bu da dönüp “saçmalama...toprak her yerde aynı” demişti.

ترکیه با اینکه همسایه دیوار به دیوار ایران است، تفاوت سبک زندگی مردمش، بسیار بیشتر از دو همسایه است، که به نظر من علت اصلی‌اش تفاوت حکومت‌هایی است که این دو جامعه را اداره می‌کنند. به عنوان کسی که از یک کشور بسته و استبدادزده و «همه‌ چیز ممنوع» آمده‌ام، دیدن مقاله‌های تند در روزنامه‌ها علیه حکومت، یا شنیدن صداهای مخالفان در رادیو و تلویزیون و کانال‌های اینترنتی آزاد، برایم عجیب و غریب است. یا آزادی‌های خیلی ابتدایی، مانند دسترسی آسان به فیس‌بوک و یوتیوب، برایم هم تعجب‌آور و هم ناراحت‌کننده است و مرتب یادم می‌اندازند که چگونه در ایران، مثل بچه‌ها از خیلی چیزهای بدیهی زندگی محرومیم.   

İran’la komşu olmasına rağmen, insanların yaşam tarzı iki komşu ülkeden daha çok farklı. Bence asıl nedeni bu iki toplumu yöneten hükümetlerdir. Kapalı, istibdata alışmış, “her şey yasak” bir ülkeden gelen biri olarak, hükümeti eleştiren sert yazıları veya özgür radyo, televizyon ve internet kanallarında muhaliflerin seslerini duymak benim için tuhaf. Veya Facebook ve You Tube gibi çok basit özgürlükler hem şaşırtıcı hem üzücü geliyor ve her defasında İran’da nasıl çocuklar gibi hayatın vazgeçilmez şeylerinden mahrum kalmışız.     

ترکیه مردم خوبی دارد. در این سه ماه، حتی با یک برخورد نادرست در هیچ کجا روبه‌رو نشدیم. با این که ایرانی‌ها در ترکیه، زیاد هم خوشنام نیستند، ولی به عنوان خارجی، به هیچ وجه رفتار زننده‌ای از هیچکس ندیدیم. از دوستی ایرانی که هفت سال است اینجا زندگی می‌کند پرسیدم «تجربه ما اینطور بوده یا مردم ترکیه واقعا خوبند؟» گفت «همه‌شان همینند که می‌بینی...خوب و بی‌آزار.»  اینجا انسانها زندگی را برای هم سخت نمی‌کنند. در خیابان دختران سرلخت و روسری به سر، خندان در کنار هم راه می‌روند. ترکیه‌ای‌ها، برخلاف ایرانی‌ها، رابطه خوبی با حیوانات دارند. دیدن آدم‌هایی که با سگ‌‌هایشان - حتی سگ‌های بزرگ - در کوچه و پارک و خیابان قدم می‌زنند کاملا عادی است. حیوانات جزء زندگی‌اند. با حیوانات بیرون هم با مهربانی رفتار می‌کنند. تقریبا در همه کوچه‌ها، جلوی در خانه‌‌ها، مغازه‌ها یا رستوران‌‌ها، ظرف غذا و آب برای گربه‌ها گذاشته‌اند. همیشه هم پر از غذا‌هایی است که از خانه آورده‌اند یا غذای مخصوص گربه که از بیرون خریده و در آن ظرف‌ها ریخته‌اند. بعضی فروشگاه‌ها و بانک‌ها، کنار در ورودی‌شان، برای گربه‌شان خانه درست کرده‌اند. به نظر من، رفتار با حیوانات، معیاری برای رفتار با انسانهاست. توحشی که در ایران، حکومت یا بعضی آدم‌ها (یا خیلی‌ها) نسبت به حیوانات نشان می‌دهند، با رفتارشان نسبت به آدم‌ها رابطه مستقیم دارد. جامعه‌ای که با حیوانات مهربان است، با انسان‌ها هم مهربان خواهد بود و تبلیغ و تشویق مهربانی با حیوانات، همان ترویج انسانیت است.

Türkler iyi insanlar. Bu üç ayda, bir kere bile kötü bir davranışla karşılaşmadık. İranlıların Türkiye’de o kadar da iyi bir şöhrete sahip olmadıklarına rağmen, yabancı olarak kimseden ters bir davranış görmedik. Yedi yıldır burada yaşayan İranlı bir arkadaşa “bizim durumumuz böyleymiş yoksa Türkler gerçekten iyi insanlar?” diye sorduğumda, “hepsi gördüğün gibiler...iyi ve zararsız” dedi. İnsanlar burada hayatı birbirilerine zorlaştırmıyorlar. Sokakta açık giysiler giyen ve başörtülü kızlar güler yüzlü omuz omuza yürüyorlar. İranlıların aksine, Türklerin hayvanlarla iyi ilişkileri var. Sokakta ve parkta köpekleri ile (büyük köpekler bile) dolaşan insanları görmek bayağı normal. Hayvanlar burada hayatın bir parçası. Sokak hayvanları ile bile iyi davranıyorlar. Yaklaşık her sokakta, evlerin, mağazaların ve ya lokantaların önünde kediler için yemek ve su kapları koymuşlar. Sürekli de evden getirdikleri yemeklerle veya dışarıdan aldıkları kedi yemekleri il dolduruyorlar. Bazı mağazalar ve bankalar, giriş kapıları kenarında, kedileri için ev yapmışlar. Bence hayvanlarla davranış, insanlarla davranış için bir kriter sayılır. İran’da, hükümet veya bazı (veya çoğu)  insanlar tarafından hayvanlara karşı yapılan vahşilik, insanlara karşı davranışları ile doğrudan bir ilişkisi var. Hayvanlarla iyi davranan toplum, insanlarla da iyi davranacak ve hayvanlarla iyi olmayı desteklemek ve teşvik etmek, insanlığı ilerletmektir.   

انسان‌ها با همدیگر هم رابطه خوبی دارند. با اینکه هنوز از چشم یک توریست به این جامعه نگاه می‌کنم، ولی روابط خوب میان آدم‌ها (نسبت به ایران) را می‌شود احساس کرد. بیشتر به هم اعتماد دارند تا سو‌ء‌ظن. در همان روزهای نخست، خانه‌ای اجاره کردیم که صاحبش را تاکنون ندیده‌ایم چون ساکن یک شهر دیگر است. عکس‌های خانه را در اینترنت دیدیم، برایش پیامی فرستادم. فقط شغلم را پرسید و قرار شد خانه را ببینیم. پس از پسندیدن خانه، فرم قرارداد را برایم فرستاد، پر و امضاء‌ کردم و برایش فرستادم. پس از واریز اجاره سه ماه نخست، آمدیم و کلیدها را از سرایدار گرفتیم. در این سه ماه هم همیشه با ادب و احترام، پیگیر همه مشکلات و کارهای خانه بوده و کمک کرده. 

İnsanlar birbirileri ile de iyi davranıyorlar. Hala bir turist gözü ile topluma baktığıma rağmen, insanlar arasında iyi ilişkiler olduğunu (İran’a kıyasla) anlamak mümkün. Birbirlerine, şüpheli olduklarından fazla, güveniyorlar. İlk günlerde bir ev kiraladık. Sahibini, başka bir şehirde yaşadığı için, hala görmedik. Evin resimlerini internette gördük, kendisine bir mesaj gönderdim, sadece mesleğimi sordu ve evi görmeğe karar verdik. Evi beğendikten sonra, kontrat formunu gönderdi, doldurup imzaladım ve kendisine gönderdim. İlk üç ayın kirasını ödedikten sonra eve geldik ve anahtarları kapıcıdan aldık. Bu üç ayda da her zaman, saygı ve nezaketle evin tüm problemleri ve işlerini takip edip yardımcı olmuş.

ترکیه، با وجود گرانی، همچنان کشور جذابی برای خارجی‌هایی است که به دنبال کشوری برای زندگی می‌‌گردند. در اداره مهاجرت، از همه جا آدم دیدم، قرقیزستان، مراکش، کشورهای عربی، فیلیپین، اندونزی، روسیه (به وفور) و غیره. ازدواج مردان ترک با زنان روس در اینجا مد شده. یک دوست خودم در بالیکسیر (بین بورسا و ازمیر) و برادرش، و دوستی دیگر در آیدین (نزدیک ازمیر) همسران روس دارند. یک دوست دیگر ترکیه‌ای در بودروم (ساحل دریای مدیترانه بین ازمیر و آنتالیا) می‌گوید اروپایی‌های زیادی پس از بازنشستگی به ترکیه آمده و در آن مناطق زندگی می‌کنند.  کلا خارجی‌ها خود را در اینجا راحت احساس می‌کنند، چه در خود ترکیه و چه در میان خانواده‌های ترک. در آرایشگاه محله خودمان در آنکارا، یک مرد آمریکایی را دیدم که با خانواده‌اش در اینجا زندگی ‌می‌کند. هزینه‌ها نسبت به ایران و کشورهایی با سطح درآمد ایران چند برابر بالاتر است، ولی برای اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها زندگی در اینجا نباید سخت باشد. تقریبا تمام آزادی‌های فردی و اجتماعی هم فراهم است و آزاری هم از طرف مردم محلی نمی‌بینند. بنابراین زندگی در اینجا برایشان، هم به‌صرفه و هم دلپذیر است.

ترکیه‌ای‌ها کلا نسبت به ایران و ایرانی‌ها (نه دولت) نگاه خوبی دارند و به ما حس نزدیکی بیشتری دارند تا به اروپایی‌ها. دوستی دارم در استانبول که عاشق ایران است. چند سال در ایران با شوهر و بچه‌هایش زندگی کرده. در تهران بود که با او و خانواده‌اش آشنا شدم و دوستی‌مان تاکنون ادامه داشته. با وجود اینکه به عنوان یک زن، در ایران مجبور بود اینجا و آنجایش را بپوشاند و مثل زنان ایران محدودیت‌های دیگری هم داشت، همچنان دوستش دارد و دوباره در فکر گشتن در همه جای ایران است.

Burası pahalı olduğuna rağmen, Türkiye yaşamak için bir ülke arayanlar için hala çekici bir ülkedir. Göç İdaresi’nde her ülkeden adam gördüm, Kırgızistan, Fas, Arap Ülkeleri, Filipinler, Endonezya, Rusya (yeterince) vs. Türk erkeklerin Rus kadınlarla evlenmesi burada moda olmuş. Balıkesir’de yaşayan kendi arkadaşlarımdan biri ve kardeşi ve Aydın’da yaşayan başka bir arkadaşımın eşleri Rus. Bodrum’da yaşayan başka bir Türk arkadaş “çok sayıda Avrupalı emekli olduktan sonra Türkiye’ye gelmiş” ve oralara yerleşmişler diyor. Yabancılar genelde burada kendilerini rahat hissediyorlar, ister ülke içinde ister Türk aileleri içinde. Mahallemizin berber dükkanında bir Amerikalı erkek gördüm. Ailesi ile burada yaşıyor. İran ve gelirlerin İran seviyesinde olan ülkelerle kıyasla, masraflar kaç kat daha yüksek ama Avrupalı ve Amerikalılar için burada yaşamak zor olmamalıdır. Yaklaşık bütün kişisel ve toplumsan özgürlükler de sağlanmıştır ve yerel insanlar tarafından da rahatsızlığa uğramıyorlar. Bu nedenle burada yaşamak onlar için hem maddi olarak karşılanabilir hem de hoştur.

Türkler genelde İran ve İranlılara (devlete değil) hoş bakıyorlar ve bize Avrupalılardan daha çok yakınlık hissediyorlar. İstanbul’da yaşayan bir bayan arkadaşım İran’a âşık. Eşi ve çocukları ile kaç yık İran’da yaşamış. Onlarla Tahranda iken tanıştım ve dostluğumuz şimdiye kadar devam etmiş. Kadın olduğu için İran’da orasını-burasını örtmeğe mecbur olduğu ve İran kadınları gibi başka kısıtlamalara uğradığına rağmen, hala ülkeyi seviyor ve İran’ın tüm bölgelerinde yine gezmeği düşünüyor.